De Rusthof werd in 1841 gesticht door Elisabeth Groen van Prinsterer- van der Hoop (1807 – 1879). Elisabeth – of Betsy zoals zij werd genoemd – was de echtgenote van Guillaume Groen van Prinsterer, politicus, jurist en historicus. Beiden maakten zij deel uit van het Réveil, een protestantse beweging die een positief christelijke getuigenis niet alleen in de kerk maar ook op sociaal en politiek gebied vorm wilde geven. De oprichting van Rusthof werd door hen beiden gedragen en vooral met het geld van de familie Groen van Prinsterer gefinancierd.
Naaischool
Omdat het huwelijk van het echtpaar Groen van Prinsterer kinderloos bleef, kon Betsy veel energie steken in de verbetering van het lot van minderbedeelden. Vaak werkte ze daarbij samen met vriendinnen uit de kring van het Réveil. Met Caroline de Clerq-Boissevain richtte Betsy in 1831 een naaischool op, niet alleen om arme meisjes een vaardigheid te leren waarmee zij later in hun onderhoud konden voorzien, maar ‘allereerst en bovenal om hen bekend te maken met de godsdienst’. Dit schreef zij in een brief die zij liet circuleren, waarin zij haar plannen ontvouwde en de ontvangers om een bijdrage van f 5, – vroeg.
Lusthof wordt Rusthof
In 1841 verwierf het echtpaar Groen aan het Nachtegaallaantje, thans Parkstraat, een ‘tuin genaamd “Lusthof”, beplant met fijne vruchtbomen en twee daarop staande huizen’ ten behoeve van de oprichting van een hofje ‘Rusthof’ voor oudere alleenstaande en armlastige vrouwen. Deze twee woningen zijn nu de nummers 41 en 41a, de oudste woningen van Rusthof.
Volgens het reglement – en zo staat het ook nog steeds in de huidige statuten – waren de woningen bestemd ‘in beginsel voor vrouwen boven de 55 jaar, die de Protestants christelijke geloofsovertuiging hebben en die met onderlinge hulpvaardigheid, geroepen zijn “elkander te dienen in liefde”, vermijdende alles wat anderen tot moeite of last zou kunnen zijn’. In feite waren het vooral weduwen en dienstboden, die na hun ‘pensionering’ geen inkomsten en onderkomen meer hadden, die op de Rusthof onderdak vonden.
De eerste huisjes (nu nummer 45) werden in 1842 gebouwd. In 1846 werd de naaischool, die eerst was gevestigd in de Nobelstraat, verplaatst naar het al bestaande huis (nu nummer 43) in de tuin van Rusthof. De Vereniging (thans Stichting) Rusthof had toen twee doelstellingen: het geven van kosteloos onderricht in vrouwelijke handwerken en het in gebruik geven van woningen, kosteloos of tegen geringe huur.
Diaconessen
In 1849 werd de Rusthof verder uitgebreid met een tweede blok woningen (nu de nummers 47 t/m 53). In 1870 was Betsy betrokken bij de oprichting van een Diaconesseninrichting onder leiding van mejuffrouw S.K. de Bronovo. De Diaconesseninrichting was bestemd voor het opleiden van ‘weduwen en ongehuwde vrouwen tot het verplegen van zieken uit verschillende standen’. De inrichting groeide uiteindelijk uit tot het huidige Bronovo Ziekenhuis. Het echtpaar Groen van Prinsterer stelde voor de Diaconesseninrichting enige huizen aan de Kazernestraat ter beschikking. Deze bleken echter al gauw onvoldoende en daarom werden ook huisjes van de Rusthof met de Diaconesseninrichting aan de Kazernestraat verbonden. Rusthof werd uitgebreid met de bouw van nog acht nieuwe woningen (de nummers 55 t/m 61). Daarmee was het hofje compleet.
Sluiting naaischool
In 1930 werd de naaischool gesloten, omdat door de verbeterde onderwijsmogelijkheden het leerlingenaantal was teruggelopen. Het pand werd lange tijd verhuurd aan een derde en is tenslotte in 1984 weer door Rusthof zelf in gebruik genomen, waardoor het Rusthof-complex helemaal als woonruimte werd gebruikt.
Renovatie
In 1986 en 1987 vond onder leiding van architect Ton Deurloo een totale renovatie van Rusthof plaats, waarbij de infrastructuur en de huisjes werden hersteld en aangepast aan de eisen van de tijd. Bij de verbouwing werden zeventien appartementen gerealiseerd, met eigen keuken, toilet en badkamer. Ook de tuin, die enigszins verwaarloosd was, werd aangepakt. Sindsdien is het Hofje voor velen weer een aantrekkelijke plek om te wonen of om tijdens een bezoekje in de tuin op adem te komen, een mooie en groene oase in de binnenstad van Den Haag.
In 2022 is een begin gemaakt met de verbouwing van de beheerderswoning (41) en het zogenoemde logeerhuisje (41a). Deze werden tijdens de renovatie in 1986 en 1987 buiten de verbouwing gehouden. Het logeerhuisje wordt verbouwd tot een volwaardige woning, waarbij het aantal woningen op 18 komt.
Leestip: Schouten, Edith, Zoveel liefde. Historische roman over Betsy Groen van Prinsterer, Uitgeverij Van Wijnen, 2018. ISBN: 9789051944372
Bronnen:
- Dieteren Fia, Hoop, Elisabeth van der, in: digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. Instituut voor Nederlandse Geschiedenis
- ‘De Rusthof, de restauratie van Parkstraat 41-61’, VOM-reeks 1987 nummer 4, uitgegeven door de Gemeente ’s-Gravenhage.
- Koopmans, Botine, De verborgen stad, Uitgeverij De Nieuwe Haagsche, VOM-reeks 2005 nummer 2, Gemeente Den Haag, Dienst Stedelijke Ontwikkeling, ISBN 90-77032-54-1
- Archief Rusthof
- C.E.G. ten Houte de Lange, Repertorium familiewapens van bekende Nederlandse geslachten, ‘s-Gravenhage/Rotterdam, ISBN 90-800382-9-6